W 1842 roku Kurytybę podniesiono do rangi miasta, a 13 lat później cesarz Pedro II utworzył prowincję Parana. Przyczyniło się do tego porozumienie Parańczyków z regionalnymi bojownikami walczącymi przeciw cesarskiemu rządowi Brazylii. Rewolucja przyniosła wtedy niepodległość wielu prowincjom i nadała im status republiki, jak Republice Rio Grande do Sul, nieuznanej jako państwo narodowe, ale będącej przykładem dla kolejnych. Celem walki nie było proklamowanie niepodległości od Brazylii, ale protest przeciw obciążeniom fiskalnym władz centralnych. Była początkiem rewolucji liberalnej. Historycznie Parana jest trzecim najmłodszym stanem na południu kraju. Nazwa prowincji pochodzi od słowa Paraná, czyli „rzeka”, i odnosi się do nazwy rzeki Parany, wyznaczającej zachodnią granicę Parany.
W XVI wieku kolonizowali region Portugalczycy, ale równolegle rozwijały się jezuickie misje hiszpańskie. Historia przyspieszyła w wieku XVII, gdy w Paranie odkryto złoto, a zaczęło dojmująco brakować rdzennych mieszkańców. Pojawili się wtedy osadnicy. Gospodarka prowincji rosła dzięki uprawie yerba mate, hodowli bydła oraz przetwórstwu drewna. Zainaugurowano program emigracji europejskiej, obliczony na Polaków, Niemców i Włochów. To głównie oni dali impuls rozwojowy Paranie. U schyłku wieku XIX rozwój kolei spowodował boom drzewny, masowe wycinki lasów araukarii i sprzedaż poza granice stanu. Siłą ekonomiczną Parany pozostaje rolnictwo, gdyż 40 proc. jej terytorium to najlepsze gleby Brazylii. Rośnie tu trzcina cukrowa, kukurydza, soja, pszenica, kawa, pomidory, maniok. Ale silną stroną ekonomii Parany jest przemysł: rolny, motoryzacyjny i papierniczy. W 2019 roku Parana była drugim co do wielkości producentem pojazdów w kraju z montowniami Volkswagena, Renault, Audi, Volvo i DAF. Stan jest też potęgą w zakresie przemysłu spożywczego.
Kto w tej chwili zamieszkuje Paranę?
Współcześnie ludność Parany to nieliczni rdzenni mieszkańcy, których opisywał w latach 30. XX wieku Claude Lévi-Strauss, a także potomkowie emigrantów białych, żółtych i czarnych niewolników. Poza Europejczykami żyją tu Azjaci: Japończycy, Koreańczycy, Chińczycy oraz Arabowie. Mieszkańcy Parany otrzymali jako spuściznę po rdzennej ludności zwyczaj spożywania ziół, kukurydzy, manioku, miodu i tytoniu. Afrykańscy niewolnicy przywieźli feijoadę (potrawa), cachaça (alkohol), tańce i obrzędy, zaś późniejsze tradycje: polskie, niemieckie, ukraińskie, libańskie i japońskie zmieszały się z pierwotnymi obyczajami ludów tubylczych, Afryki, Portugalii i Hiszpanii, radykalnie różnicując kulturę Parany. To cecha silnie wyróżniająca kulturowy wizerunek prowincji.
Rozwija się też w Paranie przemysł turystyczny, tu znajduje się najwięcej brazylijskich parków narodowych, w tym słynny w świecie Park Narodowy Iguaçu z ponad 270 wodospadami. Setki tysięcy turystów odwiedzają Park Vila Velha w Ponta Grossa, zaś w Maringá atrakcją jest Katedra Maringá, drugi co do wysokości zabytek w Ameryce Południowej i dziesiąty na świecie. Podziw wzbudza Kanion Guartelá (6. co do wielkości na świecie) w Tibagi. Popularna jest Kurytyba, którą każdego roku odwiedzają niemal dwa miliony turystów. Organizuje się wiele wydarzeń o charakterze folklorystycznym i artystycznym, jak München Fest w Ponta Grossa, Oktoberfest w Rolândii, karnawał w Tibagi, Festiwal Teatralny w Kurytybie, najważniejszy w kraju. Specyfika parańskiej kultury widoczna jest w rzemiośle, kuchni i folklorze.
Hymn Parany jest jednym z oficjalnych symboli stanu, obok flagi i herbu, symboli przyjętych w 1947 roku. Powstał w 1903 roku, a jego autorami są Domingos Nascimento (1863 – 1905), który napisał słowa pieśni, oraz pianista, dyrygent i kompozytor Bento Mossurunga (1879 – 1970). Mossurunga jest jedną z ważniejszych postaci w kulturze Parany, pozostawił po sobie wiele popularnych utworów: samby, tanga, marsze, walce i mazurki.
Hino Paraná
Estribilho
Entre os astros do Cruzeiro,
És o mais belo a fulgir Paraná!
Serás luzeiro! Avante! Para o porvir!
I
O teu fulgor de mocidade, Terra!
Tem brilhos de alvorada
Rumores de felicidade!
Canções e flores pela estrada.
Hymn Parany
Ref.
Wśród gwiazd Krzyża Południa
Najpiękniej świeci Parana!
Będziesz naszą latarnią!
Naprzód! Do przyszłości!
I
Twój blask młodości, nasza Ziemio!
Ma blask świtu
Fama o szczęściu!
Piosenki i kwiaty na drodze.
II
Był tylko krajobraz
Bezludnych lasów i pól
Twoja sława rozbrzmiewa
Głosem trąbki wielkich świąt
III
Sława, sława świątyni
Niech ludzie świętują i podziwiają
Świecisz pięknym blaskiem
Gwiazdo naszej ojczyzny!
IV
Za zwycięstwo najsilniejszych
Walcz! Walcz! Czas nadszedł
Do zwycięstwa!
Idziemy naprzód, Ziemio!
Nadchodzi świt!
(tłum. Gabriela Silva-Rychlewska)
