Mimo niewielkiego obszaru Manipur odgrywał dzięki położeniu od dwóch i pół tysiąca lat kluczową rolę w handlu między subkontynentem indyjskim, Azją Południowo- Wschodnią, Syberią i Arktyką, a choćby ludami Polinezji i Mikronezji. Manipur w naturalny sposób stał się geograficznym węzłem, w którym migracja ludów umożliwiała wymianę kultur i religii. Do dziś Manipur pełni funkcję wschodniej bramy Indii.
Nazwa stanu ma korzenie sanskryckie i jest złożeniem rzeczowników mani – klejnot i pure – miejsce, ziemia, zatem można nazwę przetłumaczyć jako Kraina Klejnotów, co obowiązuje od XVIII wieku.
Trochę historii i teraźniejszości
Od 1824 roku władca Manipuru związał się układem sojuszniczym z brytyjskimi zarządcami Indii, które uznały wewnętrzny samorząd królestwa, jednak w 1891 roku Manipur utracił suwerenność, którą cieszył się niemal przez trzy tysiące lat. W czasach kolonialnych Królestwo Manipuru miało status stanu rdzennego i było zarządzane przez samych Manipurczyków. Po 1917 roku pojawiło się parcie ku demokracji, a także dążenie do integracji z imperium brytyjskim, a nie z Birmą. Negocjacje trwały do wybuchu drugiej wojny światowej, która przyniosła Manipurczykom krwawe doświadczenia ze strony japońskich najeźdźców. Skuteczna obrona Imphalu stała się punktem zwrotnym w indyjskim teatrze wojennym przeciw Japończykom w Azji.
Krok ku nowożytnej przyszłości królestwa uczyniono w 1947 roku, kiedy maharadża Budhachandra podpisał akt akcesji do nowego związku indyjskiego. Od 1949 roku Manipur jest częścią Republiki Indii. Mimo to realizowane są odrębne wizje suwerenności Manipuru, mają też miejsce krwawe incydenty między miejscowymi grupami etnicznymi, dość powiedzieć, iż między latami 2009 a 2018 zginęło z tego powodu ponad 1000 osób. W 2023 roku starcia etniczne między Meitei a Kuki ponownie doprowadziły do przemocy, w wyniku czego zginęły dziesiątki ludzi, a 60 tys. osób wysiedlono. Zniszczono domy, świątynie i kościoły. Prasa światowa donosiła, iż tłum mężczyzn Meitei paradował nago i gwałcił zbiorowo kobiety Kuki. Większość etniczną populacji Manipuru tworzy lud Meitei, ale silnie identyfikują się z włas nym dziedzictwem ludy Naga i Kuki/Zo. Różnorodność etniczna oznacza różnorodność wyznaniową, ale głównymi religiami w Manipurze pozostają hinduizm i chrześcijaństwo. Żywy jest też sanamahizm, pierwotna religia Manipurczyków, z wieloma bóstwami i boginiami, związana z oryginalną lokalną mitologią.
Ekonomia Manipuru oparta jest na rolnictwie, leśnictwie, rzemiośle i handlu, a ze względu na liczne rzeki stan ma też znaczący potencjał w zakresie hydroenergetyki. Coraz ważniejsza staje się turystyka, bowiem Manipur ma wiele atrakcji przyciągających zarówno turystów krajowych, jak i zagranicznych. Kilka z nich ma wymiar globalny, zostały bowiem umieszczone na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Wśród nich Park Narodowy Keibul Lamjao, jedyny pływający park na jeziorze Loktak, czy Fort Kangla, dawna siedziba władców Manipuru. W zakresie kultury lokalnej Manipur słynie z charakterystycznego klasycznego tańca, zaś powodem miejscowej dumy jest fakt, iż właśnie w Manipurze Europejczycy zetknęli się z polo, tu zresztą można oglądać Hapta Kangieibung, najstarsze na świecie boisko do gry w polo. Do ciekawostek krajoznawczych Manipuru zaliczyć trzeba największy w Azji bazar przeznaczony wyłącznie dla kobiet, jezioro Loktak ze sztucznymi pływającymi wyspami i Park Narodowy Keibul Lamiao, gdzie podglądać można gatunki zwierząt zagrożone krytycznym wyginięciem. Poza walorami przyrodniczymi, jak wzgórza Kaina czy Baruni, albo malownicze jeziora Pumplenpat bądź Ikop Pat, uwagę zwracają świątynie Sanamahi lub Shree Govindajee, a także meczety i kościoły chrześcijańskie, w tym katedra św. Józefa w Imphal.
„Sana Leibak Manipur” (Manipur, złota kraina) to oficjalny hymn stanu Manipur. W użyciu od 1967 roku, przyjęty formalnie przez rząd stanu w 2021 roku.
Słowa pieśni napisał w 1965 roku Bachaspatimayum Jayantakumar Sharma (1935 – 2015), hinduski pisarz, dramaturg i twórca ponad 1300 pieśni, pochodzący z Manipuru. Muzykę skomponował Aribam Syam Sharma (1936), kompozytor i uznany reżyser filmowy.
Manipur, złota kraina
Twe imię Manipur.
Jesteś perłą z głębin wód,
Kwitnącym kwiatem w lesie,
Małym, ale jak dzieło sztuki lśniącym
Zrodzony z głębin wód,
Ufortyfikowany górami.
Ozdobiony bujną, zieloną osłoną
Uroczyście łaską obdarzony
Z peryferii Yangkoku
Wygląda twa zwycięska twarz
W pierwszych promieniach słońca,
Niczym Matka troskliwa o dzieci,
Obdarza je wiecznym uśmiechem
Kraino złotych fal,
Usiana srebrzystymi kulami,
Pod dachem błękitnego nieba
Błyszczysz jak klejnot.
