Gotówka znów w cenie? Eksperci radzą, by nie czekać z decyzją

Kierownictwa największych instytucji finansowych kontynentu oficjalnie zachęcają posiadaczy rachunków do systematycznego odkładania fizycznych pieniędzy poza systemem bankowym jako środka ostrożności przed potencjalnymi atakami na infrastrukturę cyfrową.

Fot. Warszawa w Pigułce

Holenderscy specjaliści od bankowości rekomendują utrzymywanie domowej rezerwy gotówkowej na poziomie od dwustu do pięciuset euro na każde gospodarstwo domowe. Dostosowując te wytyczne do polskich warunków ekonomicznych oraz kosztów życia, rodzimi analitycy wskazują kwotę w okolicach tysiąca złotych jako odpowiednią do zabezpieczenia podstawowych potrzeb rodziny przez okres siedmiu dni w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej. Ta dramatyczna zmiana w komunikacji instytucji finansowych stanowi radykalny odwrót od wieloletniej strategii promocji płatności bezgotówkowych oraz cyfryzacji wszystkich usług bankowych.

Motywacja stojąca za tym nietypowym zaleceniem ma charakter poważnego ostrzeżenia przed nasilającymi się zagrożeniami w sferze bezpieczeństwa cyfrowego. Instytucje finansowe przygotowują się na przewidywaną eskalację ataków hakerskich w nadchodzących miesiącach 2025 roku, które mogą mieć bezprecedensowy wpływ na funkcjonowanie europejskiej infrastruktury finansowej. Najnowsze analizy przeprowadzone przez zespoły specjalistów od cyberbezpieczeństwa wskazują na systematyczny wzrost aktywności zaawansowanych grup przestępczych, które coraz częściej koncentrują swoje działania na systemach bankowych oraz innych kluczowych elementach infrastruktury finansowej.

Te organizacje przestępcze charakteryzują się wysokim poziomem zaawansowania technicznego oraz często działają pod patronatem państwowych służb wywiadowczych, co znacząco zwiększa skalę oraz skuteczność ich operacji. Wykorzystywane przez nie metody ataku stają się coraz bardziej wyrafinowane i precyzyjne, co sprawia, iż tradycyjne systemy ochrony mogą okazać się niewystarczające do zapewnienia pełnego bezpieczeństwa infrastruktury finansowej.

Przedstawiciele sektora bankowego z niezwykłą szczerością przyznają, iż choćby najbardziej zaawansowane oraz wielowarstwowe systemy zabezpieczeń informatycznych nie są w stanie zagwarantować absolutnej ochrony przed wszystkimi formami ataków cybernetycznych. W przypadku udanego włamania do systemów bankowych konsekwencje dla zwykłych użytkowników mogą być dramatyczne i obejmować całkowity brak dostępu do środków finansowych przez elektroniczne kanały komunikacji z bankiem.

Praktyczne skutki takiego scenariusza mogłyby objąć niemożność wykonywania przelewów bankowych, problemy z dostępem do aplikacji mobilnych oraz internetowych serwisów bankowych, niefunkcjonujące automaty do wypłat gotówki, a także całkowity paraliż systemów płatności kartami w sklepach oraz punktach usługowych. choćby stosunkowo krótkotrwałe zakłócenia w funkcjonowaniu tych podstawowych usług finansowych mogłyby spowodować poważne problemy w codziennym funkcjonowaniu całego społeczeństwa oraz gospodarki.

Publiczne ogłoszenie tych ostrzeżeń przez europejskie banki wywołało zróżnicowane reakcje zarówno wśród klientów indywidualnych, jak i analityków rynku finansowego oraz mediów. Część obserwatorów interpretuje te komunikaty jako przykład odpowiedzialnego podejścia do zarządzania ryzykiem oraz troski o bezpieczeństwo finansowe klientów w obliczu rosnących zagrożeń technologicznych. Jednocześnie pojawiają się obawy, iż tego typu ostrzeżenia mogą wywołać nieuzasadnioną panikę oraz spowodować masowe wycofywanie gotówki z systemu bankowego, co paradoksalnie mogłoby doprowadzić do problemów z płynnością finansową choćby bez wystąpienia rzeczywistych ataków cybernetycznych.

Specjaliści zajmujący się zarządzaniem ryzykiem finansowym podkreślają jednak, iż zalecenia banków nie dotyczą tworzenia wielkich domowych depozytów gotówkowych, ale jedynie zabezpieczenia rozsądnej rezerwy finansowej na wypadek tymczasowych zakłóceń w dostępie do elektronicznych usług bankowych. Kluczowym elementem tych zaleceń jest umiar oraz dostosowanie wysokości rezerwy gotówkowej do indywidualnych potrzeb oraz warunków życiowych konkretnego gospodarstwa domowego.

Rekomendowana kwota około tysiąca złotych stanowi podstawowe minimum umożliwiające przetrwanie krótkiego okresu potencjalnych trudności z dostępem do środków bankowych. Rodziny wieloosobowe, osoby o wyższych standardach życia lub gospodarstwa domowe z członkami wymagającymi specjalistycznej opieki medycznej mogą potrzebować proporcjonalnie wyższych rezerw gotówkowych dostosowanych do swoich specyficznych potrzeb oraz kosztów utrzymania.

Zespoły analityczne zajmujące się monitorowaniem bezpieczeństwa cybernetycznego dokumentują systematyczny wzrost liczby oraz zaawansowania prób ataków skierowanych przeciwko europejskiej infrastrukturze bankowej. Statystyki za pierwszy kwartał 2025 roku pokazują trzykrotny wzrost zarejestrowanych incydentów związanych z próbami naruszenia zabezpieczeń systemów finansowych w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. Te niepokojące trendy wskazują na systematyczną eskalację zagrożeń w sferze cyberbezpieczeństwa oraz rosnące zainteresowanie przestępców infrastrukturą finansową jako celem ataków.

Szczególnie niepokojące jest zwiększenie poziomu wyrafinowania stosowanych metod ataku, które coraz częściej wykorzystują zaawansowane techniki mające na celu obejście wielowarstwowych systemów zabezpieczeń oraz tradycyjnych metod wykrywania nieautoryzowanych prób dostępu. Nowoczesne ataki charakteryzują się wysokim poziomem planowania strategicznego oraz wykorzystywaniem wcześniej nieznanych luk w zabezpieczeniach, co znacząco utrudnia ich wykrycie oraz skuteczną obronę.

Możliwość tymczasowego paraliżu systemów bankowych przestała być jedynie teoretycznym zagrożeniem omawianym w akademickich analizach ryzyka. W ciągu ostatnich lat kilka europejskich państw doświadczyło poważnych incydentów cybernetycznych, które na różne okresy uniemożliwiły obywatelom normalny dostęp do podstawowych usług finansowych oraz spowodowały znaczące zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki.

Przykładem takiej sytuacji była Estonia, gdzie w 2022 roku rozległy atak na infrastrukturę informatyczną głównych instytucji finansowych spowodował prawie dwudniowy paraliż bankowości elektronicznej oraz systemów płatności bezgotówkowych. Podczas tego incydentu obywatele estońscy, którzy przez lata przywykli do niemal całkowicie bezgotówkowego stylu życia, stanęli przed poważnymi problemami w realizacji podstawowych codziennych transakcji oraz dostępie do swoich środków finansowych.

Instytucje bankowe podkreślają, iż posiadanie rezerwy gotówkowej stanowi jedynie jeden z elementów kompleksowego przygotowania się na potencjalne zakłócenia w funkcjonowaniu systemów finansowych. Równie istotne znaczenie ma systematyczne aktualizowanie haseł dostępu do bankowości elektronicznej, konsekwentne wykorzystywanie wszystkich dostępnych mechanizmów dwuetapowego uwierzytelniania oraz utrzymywanie stałej czujności wobec prób wyłudzenia danych osobowych przez oszustów internetowych.

Niektóre z najbardziej zaawansowanych technologicznie instytucji finansowych opracowują alternatywne, awaryjne systemy komunikacji z klientami, które miałyby funkcjonować niezależnie od standardowych kanałów kontaktu w przypadku, gdyby główne systemy informatyczne przestały działać w wyniku ataku cybernetycznego. Te rezerwowe rozwiązania techniczne mają zapewnić podstawowy poziom usług bankowych choćby w sytuacjach kryzysowych.

Europejski Bank Centralny wraz z krajowymi organami nadzoru finansowego prowadzi intensywne działania monitorujące oraz koordynuje międzynarodowe wysiłki mające na celu wzmocnienie odporności całego sektora bankowego na różnorodne formy ataków cybernetycznych. W ramach tych inicjatyw opracowywane są nowe, bardziej restrykcyjne protokoły bezpieczeństwa oraz szczegółowe plany awaryjne, które mają minimalizować potencjalne skutki przyszłych incydentów.

Kluczowym elementem komunikacji banków wobec swoich klientów jest podkreślanie, iż zalecenia dotyczą zabezpieczenia jedynie niewielkiej części osobistych oszczędności w formie fizycznej gotówki, a nie całkowitego wycofywania środków z systemu bankowego. Nadmierne reakcje klientów mogłyby bowiem wywołać zjawisko samospełniającej się przepowiedni, prowadząc do rzeczywistych problemów z płynnością finansową w sektorze bankowym choćby bez wystąpienia faktycznego ataku cybernetycznego.

Analitycy rynku finansowego konsekwentnie podkreślają, iż pomimo nasilających się zagrożeń w sferze cyberbezpieczeństwa, europejski system bankowy przez cały czas należy do najbezpieczniejszych oraz najbardziej stabilnych na świecie. Inwestycje w zaawansowane technologie ochrony systematycznie rosną z roku na rok, a instytucje finansowe konkurują o pozyskanie najlepszych specjalistów w dziedzinie bezpieczeństwa informatycznego oraz cyberobrony.

Mimo tych znaczących inwestycji w zabezpieczenia, doświadczenia ostatnich lat jednoznacznie pokazują, iż choćby najbardziej zaawansowane oraz kosztowne systemy ochrony mogą zostać przełamane przez wystarczająco zdeterminowanych oraz dobrze wyposażonych atakujących. Ta rzeczywistość wymusza konieczność przygotowania się na scenariusze, w których tradycyjne zabezpieczenia techniczne mogą okazać się niewystarczające.

W kontekście tych rosnących zagrożeń, przygotowanie osobistej rezerwy gotówkowej staje się integralnym elementem odpowiedzialnego podejścia do zarządzania finansami osobistymi oraz zabezpieczenia ekonomicznego gospodarstwa domowego. Specjaliści podkreślają, iż nie oznacza to powrotu do archaicznych metod przechowywania wszystkich oszczędności w fizycznej gotówce, ale racjonalne uzupełnienie nowoczesnych narzędzi finansowych o tradycyjne zabezpieczenie na wypadek tymczasowych zakłóceń.

Długoterminowe implikacje obecnej sytuacji mogą obejmować fundamentalne zmiany w sposobie funkcjonowania systemów finansowych oraz podejściu społeczeństwa do korzystania z usług bankowych. Rosnąca świadomość zagrożeń cybernetycznych może prowadzić do zwiększenia popytu na alternatywne formy przechowywania oraz transferowania środków finansowych, które byłyby mniej podatne na ataki informatyczne.

Jednocześnie instytucje finansowe będą prawdopodobnie zmuszone do jeszcze większych inwestycji w systemy zabezpieczeń oraz opracowania bardziej odpornych na ataki rozwiązań technologicznych. Ta ewolucja może również przyspieszyć rozwój zdecentralizowanych systemów finansowych oraz alternatywnych metod płatności, które mogłyby funkcjonować niezależnie od tradycyjnej infrastruktury bankowej.

Edukacja społeczeństwa w zakresie cyberbezpieczeństwa oraz adekwatnego reagowania na zagrożenia stanie się kluczowym elementem przygotowania się na przyszłe wyzwania. Obywatele będą musieli nauczyć się balansowania między korzystaniem z wygodnych nowoczesnych narzędzi finansowych a utrzymywaniem odpowiedniego poziomu zabezpieczeń na wypadek sytuacji kryzysowych.