Fire! Orchestra – Echos

Niewiele jest na świecie takich Big-bandów jak Fire! Orchestra, które by w obecnych czasach dokonywały tak potężnej syntezy i spoglądały w twórczy sposób na dorobek muzyczny minionych dekad. „Echos” nie jest wyjątkiem, ale potwierdzeniem pewnej reguły. Jakiej? A no takiej, iż wciąż można pisać i wykonywać niebywale świeżą muzykę. Materiał z „Echos” miał swoją premierę w październiku 2022 roku podczas sztokholmskiego Festiwalu Jazzowego. Główna szwedzka gazeta „Dagens Nyheter” opisała to wydarzenie jako ucztę dla oczu i uszu. Należy też dodać, iż tytuły zawarte na „Echos” były inspirowane twórczością Erika Lindegrena (1910-1968) – szwedzkiego pisarza, poety, krytyka, tłumacza.

Transowe wprowadzenie w postaci „ECHOES: I see your eye, part 1” o rozkołysanych aranżacjach instrumentów perkusyjnych i smyczkowych z filmowym uniesieniem, oszczędnych dźwięków fortepianu bliskich wrażliwości niedawno zmarłego Ryuichiego Sakamoto (co za strata!), aż do wynurzenia się świetnych i długich solówek saksofonowych!

Jeden z pierwszych afrykańskich wątków objawił się w „ECHOES: forest without shadows”, choć tu jest wszystko tak płynne i „oznaczone” niewidzialną granicą, iż w pewnym momencie plemienna motoryka spotyka krajobrazy malowane instrumentami smyczkowymi, które przenoszą w rejony Dalekiego Wschodu. Przynajmniej przed moimi oczami wyrosła dramaturgia i poetyka ścieżek dźwiękowych do filmów Akira Kurosawy, m.in. autorstwa Masaru Satō do „Straży przybocznej” czy Fumio Hayasakakiego do „Siedmiu samurajów”. A trąbka w tej kompozycji ma ewidentnie punkowego ducha Jaimie Branch. To tylko dwa pierwsze nagrania, a pomysłów tabuny! Ten japoński sznyt nie bez znaczenia pulsuje, ponieważ miksem zajął się nie kto inny jak sam Jim O’Rourke.

Ponad piętnaście minut absolutnej hipnozy „ECHOES: to gather it all. once” z udziałem eterycznego głosu Wallentin i rozmaitych solówek, a filmowe smyczki tym razem kierują nas do Ameryki Północnej – jednocześnie gdzieś w okolice bluesa z Delty Missisipi oraz do wnętrza nocnej nowojorskiej taksówki przy dźwiękach muzyki Bernarda Herrmanna. Nic innego jak kwadrans poza orbitą ziemską. Klarnet smakujący orientalnie w drobnym fragmencie „sliding whisper of pain” stara się zahipnotyzować muzykę współczesną.

Wciąż jest bardzo spokojnie jak na Fire! Orchestrę, więc zastanawiałem się kiedy nadejdzie pier… i nadeszło wraz z „ECHOES: lost eyes in dying hand”. Tutaj dziedzictwo Sun Ra i Art Ensemble of Chicago aż kipi. Afro-futurystyczni kosmici ze Szwecji – i nie tyko – zamieszali w tym rozgrzanym kotle. Znakomitym kontrapunktem okazał się też męski głos Sandströma. Dotychczas wokalnie dominował żeński śpiew. Wydawcy przy opisie sugerują, iż Fire! Orchestra kultywuję tradycję zespołów prowadzonych przez Carlę Bley, George’a Russella i Keitha Tippetta. Trudno się z tym nie z godzić, ale nie zapominałbym o wspomnianych wyżej Sun Ra i Art Ensemble of Chicago, a także o wkładzie Billa Dixona, Moondoga i Roberta Wayatta. Tę część płyty zamyka „welcoming you. drinking your dream.” ze świetną i noise’ową gitarą Friske’ego przypominającą brawurowe faktury Keiji Haino.

Prawie kwadrans z „ECHOES: a lost farewell” otwiera drugą płytę z tego zestawu. Funkująca pulsacja aż rozsadza muzyków, wokół tego krążą bardzo gęste, świetnie dopracowane aranże smyczków i dęciaków, doprowadzając do kolektywnej i dzikiej improwizacji. Smyczki miejscami brzmią tu jak u Pendereckiego w „Trenie – Ofiarom Hiroszimy”. Po czym napięcie nieco opada, tłustym krokiem sunie tuba i zwiastuje nadciągnięcie fal rozkołysanych jazzem. A elektroniczne wstęgi niczym niewidoczne prądy coś tam sobie mruczą. Kolejny świetny fragment „Echos”!

Organy Hammonda Hederosa i transowe brzmienie berimbau w rękach Romero (instrument wykorzystywany podczas capoeiry) w „nothing astray. all falling.” stwarzają trudno definiowalną muzykę, do tego smyczki ewidentnie zanurzone w muzyce współczesnej. Podobnymi kontrastami operują muzycy w „in those veins. a silvernet.”, gdzie prowadzący rytm na congach stapia się z sonorystyką, muzyką współczesną i ambientem. „ECHOES: cala boca menino” wjeżdża z mocnym groove’em i rozpoznawalną dzikością harmoniczną głównie reprezentowaną przez wszelakie dęciaki i smyczki. Fortepian brzmi tu miejscami jak u Theloniousa Monka, syntezatory/organy bliższe frazowania Joe Zawinula, a w powietrzu afro-futurystyczne pachnidło, wolność i odpłynięcie.

Sonorystyczno-drone’owa miniatura „double loneliness” zazębia się z „respirations” na instrumenty smyczkowe. Wiolonczelowe skojarzenia lgną tutaj do dwóch znakomitych islandzkich artystek, czyli Hildur Guðnadóttir i Gyðy Valtýsdóttir. Jeszcze raz spotykamy północno-zachodnią Afrykę za sprawą brzmienia lutni guembri, na której gra 81-letni Bothén. Marokańska tradycji nie została odczytana wprost, ponieważ dostała eksperymentalno-improwizowany oddech. Na sam koniec wraca dobrze już nam znany motyw rozwijany w „ECHOES: I see your eye, part 2” z recytowanym tekstem/śpiewem McPhee i rykiem barytonowego saksofonu Gustafssona. Tutaj – i nie tylko – Fire! Orchestra idealnie pasuje do kontestacyjnej filozofii chicagowskiej International Anthem.

Rzadko mi się to zdarza, ale trudno było się pozbierać po „Echos”. jeżeli by szukać innych podobnych przykładów z niedalekiej przeszłości to z całą pewnością podobne emocje towarzyszyły mi przy ubiegłorocznej i doskonałej płycie Makayi McCravena „In These Times” oraz albumie szwajcarskiej grupy Ikarus „Plasma”. W tym roku pojawił się z kolei nietuzinkowy materiał Rob Mazurek Exploding Star Orchestra „Lightning Dreamers”.

Fire! Orchestra płytą „Echos” wyrzucili swoją poprzeczkę gdzieś daleko poza ziemską sferę, aż głowię się, czy da się ją w ogóle doścignąć, a co innego przeskoczyć. Monstrualna wizja Fire! Orchestry rozrosła się do niebotycznych rozmiarów, w połączeniu z perfekcyjnym wykonaniem i złożonością. Kolektyw złapał różne kultury/tradycje w garść i ostatecznie rozsypał je nad jakimś gigantycznym oceanem wyobraźni.

Rune Grammofon | kwiecień 2023

Strona FB Fire! Orchestra: www.facebook.com/fireorchestra/

Strona Rune Grammofon: www.runegrammofon.com

FB: www.facebook.com/runegrammofon