Dziś urodziny Liama Neesona! Wybieramy najlepsze role aktora

Pod skrzydłami Martina Scorsesego aktorzy zwykle przemieniają się w bezwzględnych gangsterów. Neeson zagrał już w "Gangach Nowego Jorku", a po ponad dekadzie ponownie wystapił w innym filmie słynnego reżysera. Ekranizacja powieści Shūsaku Endō rozgrywa się w XVII-wiecznej Japonii, gdzie przybywają dwaj portugalscy misjonarze. Poszukują oni swojego zaginionego nauczyciela – ksiądz Ferreira miał rzekomo wyrzec się wiary i zrzucić sutannę. W kraju, gdzie wiara jest wytępiana wraz z wiernymi, młodzi misjonarze zostaną poddani własnym próbom. Rola Neesona pozostaje mniejszą niż ta Andrew Garfielda czy Adama Drivera, ale kluczową dla tej złożonej fabuły. Zagadka jego zniknięcia prowadzi historię, a dysputy o naturze wiary i sile jednego gestu, który może uratować wiele żyć, stają się podstawą głębokiego tematu filmu. Niezmiennie stoicki, ale zdeterminowany występ rysuje niewzruszoną figurę mentora, kluczowego dla całej opowieści i przemiany głównego bohatera. Skoro "Milczenie" jest złotem, taki w każdym momencie był też Neeson.

65 lat później po drugiej stronie globu swoje miejsce na kartach historii zajął Rob Roy MacGregor, szkocki bohater legend i podań. W filmie Michaela Catona-Jonesa Neeson zagrał tytułowego banitę, który wplątał się w spór z arystokratą. Choć produkcja nie odzwierciedla prawdy historycznej, ale raczej miesza ją z fikcją na temat postaci, jest utrzymana w duchu staromodnego kina biograficznego, wypełnionego zarówno scenami akcji, jak i wątkami romantycznymi. Do spółki z Jessicą Lange aktor tworzy przekonujący portret związku mężczyzny, który w imię honoru nie boi postawić się choćby bogatszym i bardziej wpływowym, z kobietą wspierającą go bez względu na wszystko. Na drugim planie przede wszystkim nominowany do Oscara Tim Roth w roli podstępnego Cunninghama, a także John Hurt, Eric Stoltz i Brian Cox.

Grupa mężczyzn, rozbity samolot i dzika głusza, w której trzeba zawalczyć o przeżycie. Dla widzów niezaznajomionych z fabułą tego thrillera należą się wyjaśnienia – choć działo Joe Carnahana nosi znamiona kolejnego przeciętnego filmu akcji z Neesonem w roli głównej, gwałtownie odżegnuje się od podobnych porównań. "Przetrwanie" wychodzi choćby poza ramy takich produkcji. Oprócz wielu sekwencji napięcia oferuje podróż w głąb duszy rozbitków, którzy wałęsają się po dziczy. Aktor wciela się w lidera grupy chcącego przeżyć mimo niedawnego osobistego kryzysu. W swojej roli łączy swoją charakterystyczną personę z wpisanymi w scenariusz wznioślejszymi zagadnieniami, w tym wiarą czy sensem istnienia. Jako spoiwo całego dzieła i jego dwóch natur Neeson pokazuje przede wszystkim swój uniwersalny pazur doświadczonego artysty, za pomocą którego filmy z jego udziałem ogląda się z taką przyjemnością.

Mistrz Qui-Gon z "Mrocznego widma" jest kluczową postacią dla fabuły filmu, ale również punktem odniesienia dla innych portretów rycerzy z odległej galaktyki. W końcu widzowie mogli przekonać się, kim był rzeczywisty Jedi – pełnym spokoju i opanowania, zgłębiającym tajniki Mocy mędrcem, wzorem dla swojego padawana. Produkcję trzyma w ryzach świetnie rozegrana relacja nauczyciela i ucznia. Za sprawą roli niewzruszonego Neesona rysuje się moralna waga filmu, tak ważna dla ekranowego pojedynku dobra ze złem. Zaniepokojony Qui-Gon to również sygnał dla widzów – teraz dzieje się coś naprawdę niebezpiecznego. Nie sposób pominąć jednak wszystkich elementów, które rujnują doświadczenie oglądania części pierwszej cyklu. Zniszczenie magii kanonu bierze się przecież bezpośrednio ze scenariusza, ale sama rola działa na korzyść całego filmu. Na tle całej sagi to w zasadzie niewielki występ, ale odcisnął swoje piętno na całej trylogii prequeli. Tym bardziej nie dziwią głosy zachwyconych fanów, którzy ponownie ujrzeli Neesona w serialu "Obi-Wan Kenobi".

Choć nazwisko Alfreda Kinseya nie jest znane wielu Amerykanom, jego naukowy dorobek dotknął bezpośrednio ich żyć. Profesor zajmował się bowiem pionierskimi badaniami nad seksualnością człowieka. Wydana w 1948 roku książka "Sexual Behaviour in the Human Male" łamała wiele stereotypów i przecierała szlaki. Film pokazuje ścieżkę, którą musiał kroczyć badacz – pełną wyrzeczeń, działania wbrew ludziom i obyczajom, kwestionując etyczne ramy. Rola ekscentrycznego naukowca i niedoskonałego człowieka w dramacie pozbawionym akcji może nie kojarzyć się z twardym charakterem postaci zwykle grywanych przez Neesona. Aktor do spółki z grającą żonę Kinseya Laurą Linney równoważą opowieść o przełomowym odkryciu z rozegraną na dwie role historią miłości. Oboje zostali docenieni przez gremia przyznające nagrody – ona nominacją do Oscara, on nominacją do Złotego Globu.

Neeson potrafi odnaleźć się także w gatunku komedii, zarówno tych rubasznych, nierzadko przekraczających granice dobrego smaku (np. "Milion sposobów, jak zginąć na Zachodzie"), jak i tych łączących humor z szczerością emocji. W romantycznym "To właśnie miłość" aktor zagrał Daniela, niedawno owdowiałego męża i ojczyma dla Sama (Thomas Brodie-Sangster). Mężczyzna próbuje odgadnąć uczucia kryjące się wewnątrz tego młodego człowieka. Choć najpierw poczytuje smutek za próbę przepracowania żałoby, musi zmienić swoje spojrzenie na osobę, za którą jest teraz w pełni odpowiedzialny. Reżyser i scenarzysta filmu Richard Curtis osiąga w tym wątku idealny balans pomiędzy humorem i wzruszeniem. Przy okazji daje poznać widzom rzadziej widywaną odsłonę aktora – jako czułego, spokojnego bohatera, w tym wypadku odmieniającego swoje życie po utracie najbliższej osoby. W obsadzie wypełnionej gwiazdami Neeson nie staje w drugim szeregu, a wręcz przeciwnie, gra pierwsze skrzypce.

Kolejny bohater historyczny w wydaniu Neesona pochodzi z nieco mniej odległej przeszłości. Tytułowy Michael Collins był jedną z ważniejszych osób prowadzących Irlandię do niepodległości od Imperium Brytyjskiego na początku XX wieku. W tej krwawej i brutalnej opowieści o wyzwoleniu losy państwa i jego obywateli łączą się z dramatem jednostki, czyli człowieka, który stracił wszystko w imię walki o swój kraj. Aktor gra tu jedną ze swoich najlepszych ról; mężczyznę charyzmatycznego, który potrafi porywać tłumy i narażać własne życie. Tak trudny i traumatyczny temat – historia, która przez cały czas żyje w sercach wielu – dostała odpowiedni jej, dojrzały film. W filmie Neila Jordana występują też: Aidan Quinn, Stephen Rea, Alan Rickman i Julia Roberts.

Ostatnie kilkanaście lat kariery Neesona może kojarzyć się przede wszystkim z różnej jakości filmami akcji, które są reklamowane nazwiskiem znanego aktora. Choć wiele z nich próbuje po prostu odtworzyć sukces "Uprowadzonej", bez roli Bryana Millsa nie powstałyby te filmy, które lepiej wykorzystują jego możliwości. Główny bohater cyklu rozpoczętego w 2008 roku jest emerytowanym żołnierzem i agentem CIA, który chciałby odbudować relację ze swoją nastoletnią córką Kim. Dziewczyna wyjeżdża do Francji wraz z najlepszą przyjaciółką… i po pewnym czasie przestaje się odzywać do rodziców. Zatroskany ojciec rusza jej śladem za ocean, gdzie będzie musiał odkurzyć dawne umiejętności i wywalczyć sobie drogę do odbicia dziecka. Film opiera się na aktorskiej charyzmie, który w pojedynkę radzi sobie nie tylko z całym tabunem przeciwników, ale przede wszystkim z utrzymaniem widza przy telewizorze. Swoją godną pozazdroszczenia formą fizyczną i nieodzownym magnetyzmem stworzył współczesny klasyk kina akcji i na nowo zredefiniował swoją karierę.

W "Człowieku ciemności" Neeson gra naukowca Peytona Westlake’a, prowadzącego badania nad stworzeniem sztucznej skóry. Blisko ukończenia badań zostaje napadnięty i oszpecony, a jego laboratorium doszczętnie zniszczone. Eksperymentalna kuracja nie tylko ratuje jego życie, ale daje mu też supermoce. Wraz z nadludzką siłą i wytrzymałością pojawiają się też skutku uboczne. Zostaje owładnięty maniami zemsty i kontynuowania badań, aby odzyskać dawne ciało. Inspirowana filmami z lat 30. produkcja Sama Raimiego jest kolejnym świetnym przykładem jego reżyserskiego kunsztu. Neeson również musiał wykazać się niezwykłą aktorską giętkością. To nie tylko kwestia wplecionych w fabułę masek, dzięki którym główny bohater upodabnia się do dowolnej osoby, ale przede wszystkim gry w charakteryzacji i bez niej. Bez względu na ograniczenia idealnie synchronizuje się z tonem filmu i na granicy przesady sprzedaje widzom zarówno dramatyczne momenty, jak i te zabawne.

Podczas gali rozdania Oscarów w 1995 roku "Lista Schindlera" mogła zgarnąć wszystkie najważniejsze nagrody. Jednak porażka głównego aktora z Tomem Hanksem w "Filadelfii" wygląda jak najważniejszy i brakujący element pięknego obrazka. Ewentualny triumf Neesona nie byłoby choćby pomyłką akademików, zwłaszcza iż występ jako Oskar Schindler jest zwykle poczytywany za najlepszy w jego dorobku. Każdy, kto widział ten łamiący serce dramat, doskonale rozumie, ile pracy musiała kosztować kreacja takiej niejednoznacznej postaci. Główny bohater, choć dokonuje rzeczy wielkich i słusznych, na początku w żadnym stopniu nie przypomina moralnego kompasu. Zamiast tego bywa bardzo enigmatyczny, wręcz nie do rozgryzienia. Gdy już przed ekranem zrozumiemy jego prawdziwe intencje, fabuła zapewnia nas, iż za rogiem czekają kolejne powody do niepokoju. Neeson niejednokrotnie sprawdzał się w biografiach historycznych, ale u Spielberga wspina się na uniwersalne aktorskie wyżyny.