Dzień Dziennikarza Obywatelskiego

Dzień Dziennikarza Obywatelskiego, obchodzony 14 czerwca, to symboliczne święto wszystkich osób, które – niezależnie od zawodu czy wykształcenia – aktywnie uczestniczą w życiu publicznym, przekazując informacje i opinie dzięki dostępnych mediów. W czasach internetu każdy może zostać nadawcą – dziennikarzem, który działa z własnej inicjatywy, często lokalnie, często oddolnie, zawsze z potrzeby informowania i wpływania na otoczenie.

Dzień Dziennikarza Obywatelskiego – 14 czerwca

Dzień Dziennikarza Obywatelskiego, obchodzony corocznie 14 czerwca, to symboliczne święto poświęcone osobom, które uczestniczą w życiu publicznym poprzez niezależne relacjonowanie wydarzeń i komentowanie rzeczywistości społecznej, politycznej lub lokalnej. Choć dzień ten nie ma oficjalnego statusu państwowego ani międzynarodowego, zyskuje na znaczeniu w dobie rozwoju Internetu, nowych technologii i mediów społecznościowych.

Kim jest dziennikarz obywatelski?

Dziennikarzem obywatelskim nazywamy osobę, która nie jest formalnie związana z żadną redakcją ani mediami tradycyjnymi, ale:

• obserwuje i opisuje wydarzenia społeczne, polityczne, lokalne lub globalne,

• tworzy i publikuje materiały tekstowe, fotograficzne, dźwiękowe lub wideo,

• działa niezależnie, często w sposób spontaniczny lub oddolny,

• posługuje się mediami społecznościowymi, blogami, portalami informacyjnymi, serwisami typu YouTube, TikTok, Facebook czy X (dawniej Twitter),

• nierzadko pełni funkcję kontrolną wobec instytucji publicznych lub prywatnych.

Dziennikarstwo obywatelskie nie wymaga formalnego wykształcenia dziennikarskiego ani zatrudnienia w redakcji. Wystarczy aktywność i świadomość społeczna, chęć dzielenia się informacjami oraz gotowość do zabrania głosu w sprawach ważnych dla danej społeczności.

Znaczenie dziennikarstwa obywatelskiego

• Wzmacnianie demokracji – umożliwia uczestnictwo obywateli w debacie publicznej.

• Wyrównywanie dostępu do informacji – daje głos osobom i środowiskom pomijanym przez media tradycyjne.

• Szybkie informowanie społeczeństwa – często jako pierwsze reaguje na lokalne wydarzenia, kryzysy czy nadużycia.

• Promowanie przejrzystości i odpowiedzialności – dokumentuje działania instytucji, firm, polityków.

• Budowanie społeczności i dialogu lokalnego – poprzez blogi, grupy osiedlowe, lokalne portale.

Współczesny kontekst

W XXI wieku dziennikarstwo obywatelskie stało się elementem krajobrazu medialnego. To m.in.:

• filmy i zdjęcia publikowane w czasie protestów lub katastrof,

• nagłaśnianie nieprawidłowości w instytucjach publicznych,

• komentarze i analizy publikowane przez niezależnych autorów na platformach takich jak Medium, Substack, Twitter/X, TikTok,

• działania tzw. watchdogów – organizacji obywatelskich kontrolujących władzę.

W wielu krajach to właśnie dziennikarze obywatelscy ujawniają korupcję, przemoc lub łamanie praw człowieka, narażając się przy tym na presję, represje, a choćby aresztowania.

Wyzwania i zagrożenia

• Brak weryfikacji informacji – nie wszyscy autorzy stosują zasady etyki dziennikarskiej.

• Szerzenie dezinformacji i fake newsów – nieświadome lub celowe rozpowszechnianie fałszywych treści.

• Zagrożenia prawne i osobiste – dziennikarze obywatelscy nie zawsze są chronieni przez prawo, mogą być narażeni na pozwy lub ataki.

• Manipulacja i propaganda – niektóre grupy wykorzystują formy dziennikarstwa obywatelskiego do celów politycznych.

Obchody i znaczenie symboliczne

Choć Dzień Dziennikarza Obywatelskiego nie jest świętem instytucjonalnym, coraz częściej towarzyszą mu:

• publikacje i artykuły edukacyjne na temat roli dziennikarstwa oddolnego,

• wydarzenia i webinary organizowane przez organizacje pozarządowe,

• kampanie społeczne promujące wolność słowa i dostęp do informacji.

W Polsce i na świecie działa wiele inicjatyw wspierających obywatelską aktywność medialną, np. Fundacja ePaństwo, OKO.press, Watchdog Polska, Frontline Defenders czy Reporters Without Borders.

Podsumowanie

Dzień Dziennikarza Obywatelskiego (14 czerwca) przypomina, iż w czasach powszechnego dostępu do informacji i technologii każdy może stać się niezależnym nadawcą treści. Obywatelska aktywność medialna odgrywa coraz większą rolę w budowaniu przejrzystości życia publicznego, angażowaniu obywateli w debatę społeczną i ujawnianiu zjawisk, które często pozostają poza zasięgiem mediów głównego nurtu. Jednak rola ta wiąże się także z odpowiedzialnością – za rzetelność informacji, za bezpieczeństwo autorów i za kształtowanie opinii publicznej.

Lesko.info