„Bohdan Smoleń. Toksyczny duet z Laskowikiem” – kulisy przyjaźni, konfliktu i ceny śmiechu

Deszczyński osadza genezę konfliktu w początku lat 80., gdy po zamknięciu przez Laskowika kabaretu TEY powstał nowy, teatralny format. Smoleń – obsadzony w cyklu „przedszkole – szkoła – uniwersytet” w roli „dziecka” – miał, jak relacjonuje autor, coraz bardziej przycinaną obecność sceniczną. Z czasem wchodził na scenę dopiero po kilkudziesięciu minutach. Zdaniem Deszczyńskiego to był moment, w którym różnice artystyczne i „moralizatorska” koncepcja partnera stały się nie do pogodzenia.

W rozmowie pada także wątek metody Stanisławskiego, w interpretacji Deszczyńskiego opresyjnej, czyniącej z aktora „materiał” do reżyserskiej wizji. Na tym tle wybicie się Smolenia na niepodległość przestaje być sensacją, a staje się logicznym ciągiem dalszym. Monolog „A tam cicho być” – z refrenem, który publiczność cytowała latami – „zaorał scenę kabaretową”, mimo narzuconych zakazów i starcia z cenzurą. Autor przypomina, iż inteligentna aluzja, gest, rekwizyt i zaufanie do widza pozwalały przemycać sensy, których „papier” nie ujawniał.

Książka nie ucieka też od pytań o „Świat według Kiepskich”. Deszczyński zachęca, by patrzeć głębiej niż na kiczowaty sztafaż – jako na campowy komentarz społeczny i portret Polski, o której transformacja łatwo zapominała. Rola listonosza Edzia, choć ograniczona, miała w tej opowieści swoje miejsce i rezonans w zupełnie nowej widowni, która nie pamiętała TEY-a.

„Toksyczny duet” w tytule to nie tabloidowa przynęta, ale rama dla historii dwóch silnych osobowości. Tłem sporu jest człowiek: Smoleń z całym bagażem życiowych doświadczeń, zmagań, także z nałogiem, i z imponującą pracą społeczną zwieńczoną fundacją jego imienia. Deszczyński podkreśla, iż bez zrozumienia psychiki i biografii artysty łatwo o krzywdzące uproszczenia.

Publikacja, jak zapewnia autor, „otwiera rzeczy, o których nikt dotąd nie pisał”. To próba uczciwego bilansu i rozstania, i długich lat twórczej współzależności, i mechanizmów sceny w PRL-u. Dla poznaniaków to również opowieść lokalna: o artyście, który „był od nas”, i o mieście, które współtworzyło jego legendę.

Książkę „Bohdan Smoleń. Toksyczny duet z Laskowikiem” można kupić w poznańskich księgarniach oraz w sprzedaży internetowej.