Obrazy Vasyla Lyakha z wystawy blisko/daleko są jak wyrwane kartki z pamiętnika artysty, który poprzez praktykę malarską dokonał monumentalizacji swoich przemyśleń z minionego roku. Wydarzenia wojenne przez cały czas rozgrywają się w zatrważającym tempie, a wiadomości docierają do nas natychmiast, co sprawia, iż niemożliwy staje się emocjonalny dystans. Możliwość spotkania z bliskimi i przyjaciółmi staje się tak mglista, jak poranek na wybrzeżu Morza Azowskiego.
Tytułowa „bliskość” wojny to pamięć, osobiste doświadczenia, i więzy rodzinne. Istotne staje się także przebywanie w tym samym kraju, gdzie z jednej strony płonie ziemia, niszczona jest infrastruktura miast i wsi, codziennie dochodzi do wybuchów, a z drugiej – znajdują się spokojniejsze regiony, gdzie uchodźcy wewnętrzni znajdują schronienie, a okaleczone elektrownie wyznaczają dyscyplinę dnia. Natomiast tytułowy “dystans” to próba spojrzenia na sytuację z perspektywy warunkowego komfortu sąsiedniego państwa, które solidarnie stanęło po stronie Ukrainy i stworzyło możliwość schronienia potrzebującym.
W swoich pracach Lyakh rekonstruuje zasłyszane historie i zamienia je w symboliczne portrety, na których przedstawia siebie i swoich przyjaciół w bezpieczniejszym ukraińskim Lwowie. Obrazy opatruje szczegółowymi komentarzami, opisując w jaki sposób powstawały. Monumentalne obrazy ilustrują życie ludności cywilnej na terenach okupowanych. Ci ludzie stali się przypadkowymi świadkami wojny w jej najbardziej niszczycielskich przejawach. Dla Vasyla temat rosyjskiej okupacji jest osobisty, ponieważ urodził się i dorastał w mieście Mariupol, które zostało zniszczone przez rosyjskie wojsko i od 20 maja 2022 roku znajduje się pod pełną okupacją.
Ważną rolę w twórczości artysty odgrywa także pejzaż morski, który jest ulotnym wspomnieniem z dzieciństwa i młodości. Istnieje poza czasem. Morze Azowskie jest w tej chwili pod kontrolą Federacji Rosyjskiej. Mimo, iż przez cały czas pozostaje częścią ukraińskiego krajobrazu, to oddaliło się przez brutalnie nakreśloną politycznie granicę. Rodzinne miasto jest dla Vasyla nie tylko czułym wspomnieniem, ale także obiektem zainteresowania kulturowego. Malując morze stara się je urealnić.
Miejsce wystawy nie jest przypadkowe, ponieważ przestrzeń galerii zlokalizowana jest w zrekonstruowanej kamienicy, w części Warszawy, która została doszczętnie zniszczona podczas II wojny światowej, osiemdziesiąt lat temu. Miejsce to pokazuje cykliczność destrukcyjnych błędów historii, przywołuje niezapomniane traumy. Jak każda ekspresja artystyczna powstała w czasie wojny, twórczość Lyakha jest reakcyjna i wynika z określonej dynamiki czasu, w której powstała. W szerszej perspektywie przypomina o niedopuszczalnej cykliczności historii oraz nawołuje do zatrzymania niszczycielskiej machiny ostatnich już istniejących imperium.
Tekst: Anita Nemet
blisko/daleko to pierwsza indywidualna wystawa Vasyla Lyakha, artysty pochodzącego z Mariupola. Ekspozycja prezentuje wybór obrazów namalowanych w 2022 roku, które są wielkimi, malarskimi ilustracjami jego osobistych doświadczeń od początku rozpoczęcia pełnej inwazji rosyjskiej w Ukrainie.
