Maniak/maniaczka kontroli nie jest formalnym typem osobowości z podręcznika psychologii, ale wzorcem zachowań i cech charakteryzujących pewien rodzaj toksycznej osoby. Wiele osób miało lub ma do czynienia z kimś takim. choćby jeżeli nie wiedzieli, iż jest na to nazwa.
Znana ekspertka w dziedzinie komunikacji i mowy ciała, dr Lillian Glass, w swojej książce "Toksyczni ludzie" opisała, kim są maniacy kontroli. I to dość szczegółowo, bo wymieniła kilkadziesiąt cech. Naturalnie nie wszystkie muszą być odhaczone, byśmy mieli do czynienia z taką osobą.
Po czym poznać maniaka kontroli? Definiuje go szereg cech
zaborczy
sabotujący
nieugięty
manipulujący
arogancki
agresywny
stanowczy
zdradziecki
bezwzględny
zadufany w sobie
wścibski
konfrontacyjny
dogmatyczny
egoistyczny
zawzięty
nachalny
nierozsądny
uparty
samolubny
nieświadomy (swoich działań)
czujący się zagrożonym
grożący innym
lekceważący
małomówny
nieustępliwy
niedojrzały
Z książki dowiadujemy się, iż maniaków kontroli paraliżuje sytuacja, kiedy nie mają nad czymś władzy oraz nie potrafią odpuszczać. W przeciwieństwie do tyranów nie zawsze się wściekają lub są niemili, by dostać to, czego chcą. Czasem używają pochlebstw i manipulacji.
"Nie są graczami zespołowymi i mają trudności z delegowaniem zadań, ponieważ próbują wszystko robić sami. Gdy coś nie idzie po ich myśli, wpadają w złość lub tracą zainteresowanie – mają poczucie, iż muszą reżyserować każdy ruch. Sami skazują się na życie pełne frustracji i rozczarowań, ponieważ nigdy nie płyną z prądem. Zamiast tego próbują wszystko wymuszać, a kiedy sprawy nie toczą się według ich sztywnych zasad, wpadają w panikę i stają się jeszcze bardziej agresywni lub manipulacyjni" – napisała dr Glass.
Dostrzega też w takich osobach pewien paradoks: potrafią kontrolować wszystkich, ale nie siebie. choćby najdrobniejsze niepowodzenie może ich wyprowadzić z równowagi. Stwierdziła, iż "to są ci ludzie, którzy walą pięścią w ścianę, gdy coś nie idzie po ich myśli". Opisała też dla przykładu historię jednej ze swoich klientek.
"Pewnego dnia Anita i Phil pojechali na dwugodzinną podróż samochodem przez pustynię, podczas której słuchali radia. W pewnym momencie radio zaczęło trzeszczeć, a Phil nie potrafił tego naprawić. Zaczął przeklinać bez opamiętania. W końcu gwałtownie zatrzymał samochód, wysiadł, wyciągnął z bagażnika łom, wyrwał radio z deski rozdzielczej, rzucił je na pobocze i zaczął je brutalnie okładać łomem" – relacjonowała.
Anita nie wierzyła w to co widzi, ale też nie odważyła się nic powiedzieć, bo bała się, iż będzie następna. Z czasem zrozumiała, iż jej mąż jest maniakiem kontroli, który wymknął się spod kontroli i się z nim rozwiodła.
Jak radzić sobie z maniakiem kontroli? Techniki na odzyskanie władzy
Dr Glass porównuje maniaka kontroli do "małego Hitlera" (org. baby Hitler), który nie umie funkcjonować jeżeli nie rządzi. "Dzieci mają pewną potrzebę bycia kontrolowanymi, ale dla dorosłych, którzy mają własne umysły i wartości, bycie kontrolowanym przez kogokolwiek jest po prostu obraźliwe i upokarzające" – dodała. I doradziła, co robić w starciu z taką osobą.
Wytyczenie granic
Musisz jasno zakomunikować, iż jego próby kontrolowania wszystkiego wokół to jego prywatna sprawa. Co innego chęć kontrolowania ciebie. Na to już się nie zgadzasz i chcesz podejmować własne decyzje.
Stosowanie jednej z 3 technik
Technika bezpośredniej konfrontacji: kiedy tylko zauważysz, iż chce cię kontrolować, od razu to powiedz.
Technika lustra: zrób to samo co on, czyli narzuć mu coś, co on narzuca tobie, np. wybór ubrania na imprezę. Może to wywołać oburzenie lub atak, jednak kiedy poczuje, jak to jest być kontrolowanym, może się opamiętać.
Technika "zrób mu awanturę": przeznaczona jest dla "nieustępliwych maniaków kontroli". Polega na stanowczym postawieniu się, fizycznym zamanifestowaniu siły (napięcie mięśni) i głośnym wykrzyczeniu, iż nie pozwolisz na bycie kontrolowanym, ponieważ jesteś dorosłą osobą, która podejmuje własne decyzje. Kilka przekleństw może wzmocnić przekaz.
Odcięcie się
Jeśli nic nie pomaga i maniak kontroli dalej robi, to co robi, trzeba się zdystansować, ograniczyć kontakt lub w ostateczności: odciąć się od takiej osoby. W innym razie będzie tylko gorzej i stracisz swoją tożsamość i zdolność samodzielnego myślenia.
Krótko mówiąc: nie można być biernym wobec maniaka kontroli, bo to może się dla nas źle skończyć. Trzeba być stanowczym i gotowym na konfrontację, ale również na zupełne zerwanie z nim kontaktu.
