21. Millennium Docs Against Gravity: 10 filmów, które warto obejrzeć

"Ścieżka dźwiękowa zamachu stanu" przynosi połączenie jazzu i polityki, opowiadając o trwającej równolegle z zimną wojną tak zwanej "cool war". Reżyser Johan Grimonprez w niezwykle dynamiczny sposób opowiada o polityce lat 60., ale też bierze na warsztat niezwykle dynamiczne wydarzenia. Oto CIA wysyła do Afryki gwiazdy jazzu: Louisa Armstronga, Dizzy'ego Gillespie'ego, Ninę Simone i innych, aby poprawić wizerunek USA w oczach ogłaszających niepodległość afrykańskich krajów. Muzycy uświadamiają sobie jednak, iż są wykorzystywani przez własny kraj - kraj, w którym wciąż ma miejsce segregacja rasowa. Dokument Grimonpreza, który portretuje zderzenie tych dwóch światów, został wyróżniony przez jury festiwalu Sundance za filmowe nowatorstwo.

Dla miłośników gór Wanda Rutkiewicz to legenda godna każdej laurki. Jako pierwsza kobieta na świecie i pierwsza osoba z Polski zdobywała najwyższe szczyty na ziemi, udowadniając, iż wobec takiej determinacji płeć i fizyczne predyspozycje nie stawanowią żadnej przeszkody – co w czasach, kiedy działała, nie było tak oczywiste, jak jest dzisiaj. Autorka dokumentu Eliza Kubarska, która sama jest alpinistką, wyrusza w Himalaje śladami Wandy, a jej ścieżkę wyznacza pozostawiony przez bohaterkę pamiętnik audio. W taki oto sposób "Ostatnia wyprawa" eksploruje życie i nieznane dotąd tajemnice Rutkiewicz. W opowieści biorą też udział znani wspinacze oraz bliskie Wandzie kobiety.

Jak tu nie kochać Michela Gondry'ego? Twórca wyróżnionego w 2014 roku na MDAG dokumentu "Czy Noam Chomsky jest wysoki czy szczęśliwy?" to jeden z najbardziej kreatywnych umysłów we współczesnym kinie. Fascynacja materią filmową, a także charakterystyczne podejście do montażu i kompozycji kadru, każą nam sądzić, iż może być zaginionym dzieckiem Georgesa Mélièsa. Prezentowany na ubiegłorocznym festiwalu w Wenecji dokument "Michel Gondry: Zrób to sam" to opowieść o tym, iż aby osiągnąć sukces, trzeba być trochę (albo całkiem) szalonym. Twórcy śledzą trwającą już ponad trzy dekady karierę reżysera – od pierwszych kroków w branży, czyli pracy nad teledyskami największych artystów muzyki pop (by wymienić choćby Björk, Massive Attack, The Rolling Stones czy Daft Punk) po laury i powszechne uwielbienie, jakie przyniósł mu "Zakochany bez pamięci".

Pokazywany w sekcji "Bohaterowie_ki są wśród nas" dokument Karoliny Lucyny Domagalskiej to historia aktywistek z Aborcyjnego Dream Teamu - istniejącej od 2016 roku nieformalnej inicjatywy zajmującej się edukacją i destygmatyzacją przerywania ciąży. Gdy w 2020 roku w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego przepisy aborcyjne zostały drastycznie zaostrzone, a przez kraj przetoczyła się fala gwałtownych protestów, ADT stało się symbolem walki o prawa kobiet. Domagalska opowiada o sile siostrzeństwa i nieprawdopodobnej odwadze na przekór całemu światu. Jej film to także wyraz sprzeciwu wobec znieczulicy wymiaru sprawiedliwości oraz cynizmu polityków, których ofiarą padają najsłabsze.

Kino medytacyjne. Magia obrazów. Misterium odkrywające sekrety przyrody. "Nokturny" to dokument w zupełnie nowym świetle ukazujący świat, którego jesteśmy częścią, a którego tak naprawdę wciąż prawie w ogóle nie znamy. Nominalnie film jest historią naukowczyni Mansee Mungi i jej badań nad ćmami. W rzeczywistości jest to jednak film, który ma szansę poszerzyć wrażliwość widza na otaczające nas piękno. "Nokturny" miały swoją premierę na festiwalu Sundance, gdzie zdobyły nagrodę specjalną jury. Sprawdźcie na własne oczy, dlaczego jurorzy nie było w stanie przejść obok tego filmu obojętnie.

Legendarny kompozytor Ryuichi Sakamoto, autor ścieżek dźwiękowych takich filmów jak "Ostatni cesarz", "Mały Budda" i "Zjawa", zmarł 28 marca 2023 roku. Przez kilka ostatnich lat życia stan zdrowia uniemożliwiał mu koncertowanie, jednak pod koniec 2022 roku muzyk podjął się finałowego występu. Na scenie pojawił się sam - w towarzystwie zaledwie fortepianu - i zagrał dwadzieścia utworów ze swojego bogatego dorobku, za pośrednictwem których opowiedział własną historię życia. Zrealizowany przez Neo Sorę czarno-biały dokument "Ryuichi Sakamoto: Opus" jest zapisem tego koncertu - a zarazem pożegnaniem z mistrzem. To przejmująca opowieść o muzyku i jego instrumencie, o człowieku i czasie, o życiu oraz śmierci.

Łukasz Ronduda i Dawid Nickel połączyli siły, by opowiedzieć o kulturze rave w Polsce, która sięga lat 90. XX wieku i raczkującego techno spod znaku klubu Ekwador w Manieczkach. Bohaterami filmu jest dwoje przedstawicieli pokolenia Z oraz performer i jeden z pionierów techno w naszym kraju. Młodzi wydają się zafascynowani latami 90., ale też odnoszą się krytycznie do naiwności oraz utopijności postulatów osób z pierwszego polskiego pokolenia techno. I tak współczesność zderza się z przeszłością, stawiając pytanie, czy młodemu pokoleniu uda się pojednać podzieloną klasowo scenę klubową w Polsce.

"Nigdy nie wiesz, kto jest po drugiej stronie" – głosił slogan mający uczulić rodziców na niebezpieczeństwa czyhające na ich pociechy w dobie raczkującego internetu. Skok technologiczny, jaki się od tego czasu dokonał, przyprawia o zawrót głowy. "Skradzione ciało" bierze pod lupę technologię deepfake. Bohaterką filmu jest młoda kobieta, która pada jej ofiarą: pewnego dnia znajduje film pornograficzny ze swoim udziałem... tyle iż w żadnym nigdy nie zagrała. Ale jak przekonać rodziców, przyjaciół czy współpracowników, iż taki materiał jest wytworem sztucznej inteligencji? Twórcy analizują społeczne i prawne aspekty tej przerażającej sytuacji. Nie skupiają się przy tym wyłącznie na krytyce technologii, ale pokazują także, w jaki sposób można wykorzystać ją do odzyskania skradzionej tożsamości.

Lana Wilson - reżyserka głośnego dokumentu o Taylor Swift pt. "Miss Americana" - bierze tym razem po lupę grupę nowojorskich jasnowidzek i jasnowidzów. Jak się okazuje, królową popu oraz speców od komunikacji z zaświatami łączy więcej, niż mogłoby się wydawać. Wszyscy traktują swoją pracę jako performance dający przestrzeń do wyrażania emocji. Jak czytamy w oficjalnym opisie: reżyserka nie próbuje nas przekonać, iż siedmioro bohaterów, których poznajemy na spotkaniach jeden na jeden z klientami i w scenach z życia prywatnego, mają tę "moc". To, co na pewno potrafią, to usiąść naprzeciw kogoś, kogo nie znają i przekazać jasną i często pomocną refleksję na temat ich największych zmartwień i bólu. Co sprawia, iż ludzie płacą za ich usługi? To pytanie również wisi w powietrzu. Film studia A24 zręcznie porusza się pomiędzy ironią i szczerą otwartością na to, co przynoszą sesje z klientami i na codzienność jaznowidzów_widzek.

Dla fanów kina Millennium Docs Against Gravity to impreza, na której trzeba być. Festiwal co roku ma w programie liczne tytuły poświęcone historii sztuki, jego twórcom i legendarnym filmom. Nie inaczej jest i w najnowszej edycji. Wśród filmów o filmach znalazł się pokazywany wcześniej m.in. na festiwalu w Wenecji dokument Nancy Buirski poświęcony znakomitemu filmowi "Nocny kowboj". "Legenda "Nocnego kowboja"" przybliża nam historię jedynego filmu z kategorią wiekową X, który zdobył Oscara w najważniejszej kategorii. Bada również wpływ dzieła Johna Schlesingera na amerykańskie i światowe kino oraz całą kulturę masową.